Biga 1935’te Nasıl Harabeye Dönmüştü?

1930’larda Biga, küçük bir kazaydı. Sokakları dardı. Hafif bir yamaçtan sonra, kenarında bir çay geçen kıyı mahalleleri vardı. Çay kenarında iki veya üç katlı evler vardı.  Genellikle evlerin üçüncü katı bir süre tamamlanmazdı.  Ev sahipleri o sıralarda uğur getirmez diye hep üst katları birden tamamlamazlar ve bir süre yarım bırakırlardı. Evlerin alt katları taştan üstleri ise ahşaptandı. Bunlar adeta birer konaktı. Köprüyle geçildikten sonra söğütlükler ve daha sonra da bağlar ve bahçeler bulunuyordu. Biga’da görevli olanlar Yaz geldiğinde çay kenarında bir bahçe kiralar orada sebze meyve yetiştirirlerdi. Kullanılacak su çaydan alınırdı. Tarihler 29 Temmuz 1935 Pazartesi gününü gösteriyordu. Sıcak bir yaz günüydü. Saat 19.30’da birden bir patlama duyuldu ve Biga Çarşısı’nda bulunan “Biga İnhisarlar Barut Bayii” (Biga Tekel Barut Satış Dükkânı)’nde hızla yayılacak olan yangın başladı.  Gürültüyü duyan ve dışarı çıkan esnaf önce bir bomba patladığı zannetti. Halk kendini evlerinden dışarı attı. Acaba yeniden savaş mı başlamıştı. Zaten İtalya ile ilişkiler gergindi. İtalyanlar Boğazı geçip Biga’ya mı gelmişlerdi? Yoksa havadan mı bombalanıyordu, Biga… Bir anda ne olduğunu anlamaya çalışan halk, Belediye Başkanı Raşit Usumi’nin sesi ile olayı anladı. Belediye Başkanı ve Kaymakam bir taraftan yangına müdahale etmek için uğraşırken diğer taraftan da Çanakkale’ye haber verdiler. Jandarma yangına müdahale etmekte gecikmedi. Biga İnhisarlar Barut Bayii dükkânında çıkan ateş gösterilen tüm ihtimam ve gayrete rağmen patlamalar sebebiyle etki alanını hızla genişletti. Halkın hemen evlerini terk etmeleri ve patlamaların olduğu yangın yerinden uzaklaşmaları istendi. Kaymakam Bey, Çanakkale Vali Vekili’ne durumu hemen bildirdi. Çanakkale Valililiği Belediyeye ait olan arazözü Biga’ya gönderdi. O sırada zaten bir tane yangın arazözü vardı. Bayramiç Kaymakamlığı’na haber verildi ve Bayramiç’teki motorlu tulumbanın da hemen yola çıkarılması kaymakamlığa emredildi. Ayrıca Gönen ve Balıkesir’den de yangına müdahale için arazözler geldi. Çanakkale Vali Vekili Mektupçu Alaattin Bey, Belediye Başkanı Osman Gürel ve iki polis memuru ile birlikte yangını incelemek ve gerekli tedbirleri almak üzere Biga’ya hareket etti. Heyet Biga’ya geldiğinde hala patlamalar devam ediyor ve yangın bütün şiddetiyle sürüyordu. Patlamaların sürmesi sebebiyle yapılan bütün müdahaleler kısıtlı kalıyordu. Biga neredeyse savaş alanı gibiydi. Gece saat 23’e doğru yangının hafiflediği ve patlamaların durduğu görüldü. 30 Temmuz Salı günü saat 02’de ise Biga yangını tamamen söndürüldü. Biga’da hasar çok büyüktü. Yangın söndürüldükten sonra ilk anda yanan ev ve dükkânların gerçek sayısı anlaşılamamıştı. Tahminen 130 ev ve 50 dükkân ile Biga Orman İdaresi, Biga Askerlik Şubesi ve bir ilkokul tamamen yanmıştı. Yangında insanca bir zayiat olmadı. Açıkta kalan halk, otellere ve büyük binalara yerleştirildi. Yiyecek için de tedbirler alındı. Yangının çıkışı konusunda incelemeler yapıldı ancak bir kasıt bulunamadı. Yangından sonra Trakya Genel Müfettişi Vekili ve İçişler, Bakanlığı Müsteşarı Vehbi Demirel hem göçmen işlerini hem de Biga yangınını incelemek üzere yanında Bayındırlık ve İskân Müdürleri olduğu halde Çanakkale Vilayeti’ne gelerek çeşitli ilçelerde incelemelerde bulunmuştu. Bundan sonra Trakya Umum Müfettişliği tarafından Biga’nın bir imar planı hazırlandı. Ama yangında kül olan tarihi evler, geleceğe mekânla taşınabilecek olan anıları da beraberinde götürdü. Geriye eski Biga’ya ait birkaç fotoğraf kaldı.