17 Ağustos 1999 Depremi ve Çanakkale

17 Ağustos 1999 tarihinde Marmara’da meydana Kocaeli ve Yalova’yı yerle bir eden depremin üzerinden yirmi bir yıl geçti. Bu tarihten itibaren çok sık şekilde büyük bir depremin özellikle İstanbul’da görüleceği neredeyse her gün söylenmeye başladı. Peki, Çanakkale’de deprem bölgesi değil mi?

Önce deprem günlerini yani 1999’u hatırlayalım. Daha sonra biraz daha geriye tarihe bakalım.Deprem olduktan hemen bir gün sonra Çanakkale’de ne oldu? O günün gazetelerinden yansıyanlar şöyledir:

“Depremin etkisiyle zincirinden kopup su yüzüne çıktığı sanılan savaştan kalma mayın, Çanakkale Boğazı’nda sürükleniyordu”

Depremden bir ay önce Saros Körfezi’nde deprem olacağı söyleniyordu ama Çanakkalelilerin depremle ilgili hiçbir hazırlığı yoktu.

“Bundan yaklaşık bir ay önce Saros Körfezi’nde olacağı söylenen büyük deprem, Kuzey Marmara’yı yerle bir etti. Çanakkale’de de hissedilen depremde, vatandaşlar geceyi sokakta geçirdi”

Paniğin ve büyük acının bütün şiddetiyle hissedildiği sırada 19 Ağustos 1999’da “Başbakanlık Kriz Merkezi, Çanakkale’yi, deprem felaketine uğrayan illerden Yalova’ya destek vermekle görevlendirdi.

”Gökçeada’daki Rumlar; “Rumlar Meryem Ana için kurban kesti.”

20 Ağustos’ta yardım konusunda yaşanan sıkıntılar ve deprem bölgesine ulaşmakta yaşanan zorluklar sebebiyle “Başbakanlık tarafından oluşturulan kriz merkezinin aldığı kararla, ikinci bir emre kadar Çanakkale’den Yalova’ya su ve akaryakıt yardımından başka hiçbir yardımın gönderilmemesi” kararlaştırıldı.

Yardım toplama bahanesiyle fırsatçılar ortaya çıkınca 21 Ağustos’ta yardımlar konusunda bir uyarı geldi: “Afet Bölgesi İçin nakdi yardımların bankalar, ayni yardımların ise Kızılay aracılığıyla yapılması gerekiyor.”

Turizm açısından ise deprem adaları vurmuştu. Özellikle İstanbulluların cazibe merkezi haline gelen Bozcaada ve Gökçeada turizmi depremden bir hayli etkilendi.

Şimdi de tarihe bakalım ve Çanakkale ve çevresinde meydana gelen depremleri hatırlayalım. Çanakkale ve çevresi önemli deprem bölgelerinden birisidir. Tarih boyunca pek çok depremin meydana geldiği bölgede hemen akla gelenlerin bazıları; Türklerin Rumeli’ye geçtiği ve Çimpe Kalesi’ni ellerinde bulundurdukları sırada meydana gelen 1 Mart 1354 depremi, Osmanlı tarihçileri tarafından “kıyamet-i suğra” (küçük kıyamet) olarak isimlendirilen 10/11 Eylül 1509 depremi, İstanbul, Edirne ve Gelibolu’da toplam 120.000 kişinin ölümüne sebep olan 12 Haziran 1542 tarihli deprem, Kilitbahir, Seddülbahir, Sultanhisar ve Bozcaada kalelerinin neredeyse tamamının yıkıldığı 6 Mart 1737 depremi, 8/9 Ağustos 1912 tarihli Mürefte-Şarköy depremi, 4 Ocak 1935’te Balıkesir, Erdek, Ayvacık, Çanakkale ve Gelibolu depremi, 15 Kasım 1942 Bigadiç depremi, 6 Ekim 1944 Ayvalık, Balıkesir ve Çanakkale depremi, 18 Mart 1953 Yenice depremi, 6 Ekim 1964 Manyas depremi ve 5 Temmuz 1983 Biga depremidir.

2012 yılında 8/9 Ağustos 1912 depreminin 100’ncü yılı nedeniyle sözkonusu depremin tarihçesini bir kitap olarak Barış Borlat’la hazırlamış ve bu depremi inceleyen Dr. Yüzbaşı M. Sadi Bey’in eski harfli olan “Marmara Havalisi 26-27 Temmuz 1328 Hareket-i Arzı” raporunu yayınladık. Bu rapor 100 yıl sonra Latin harflerine çevrilmiş ve belki de Dr. Yüzbaşı Sadi Bey’in vasiyeti yerine getirilmiş ve “unutulmaktan” kurtulmuştu.

Bu yıl da 18 Mart 1953 tarihinde meydana gelen Yenice depreminin 60’ncı yılı olması sebebiyle söz konusu depremle ilgili bir tarihçe hazırlarken, Arşivde gördüğümüz ve özellikle deprem sonrasında felaket bölgesinde nasıl bir çalışma yürütülmesini anlatan adeta canlı bir raporla karşılaştık. Depremden kısa bir süre sonra Çanakkale Valiliğine atanan ve felaket bölgesinde imar faaliyetlerinin yeni yeni başladığı bir sırada bunları koordine eden, karşılaşılan sorunlar ile çözüm önerilerinin de bulunduğu bir raporu yazan İhsan Sabri Çağlayangil’in raporu dikkate şayandı. Arşiv dosyaları arasında sadece araştırmacıların değil, tüm halkımızın da yararlanması amacıyla İhsan Sabri Çağlayangil’in raporunun da yer aldığı  “18 Mart 1953 Yenice Depremi ve İhsan Sabri Çağlayangil’in Raporu” kitabını yayınladık.

2012 yılında da 1912 yılında meydana gelen depremi belgeleriyle anlatan “8-9 Ağustos 1912 Depremi ve Dr. Yüzbaşı M. Sadi Bey” kitabını yayınlayarak; geçmişten, yaşananlardan ders almak ve bir daha benzer olaylarla karşılaşınca tedbirli davranmak gerektiği bilinciyle aynı hata ve eksikliklerle karşılaşmamak gerekir diye düşünüyorum. İnsanoğlunun tarih biliminden beklediği de budur. Bir arkadaşımla birlikte deprem konusundaki bu iki kitabı “tarihten ders almak” ve yaşananları hatırlatmak için arşivlerin raflarındaki belgelere dayanarak kaleme aldık.

17 Ağustos 1999 depreminin yıldönümünde bir daha böyle büyük acıları milletimizin yaşamaması en büyük dileğimdir.